Ekspertyza heraldyczna dla Powiatu Toruńskiego
Projekt herbu i flagi Powiatu Toruńskiego
Opracowanie dr Leszek Zygner, UMK Toruń
W wyniku ostatniej reformy administracyjnej kraju 1 stycznia 1999 r. na mapie Polski pojawił się na nowo powiat ziemski toruński, w którego granicach znajduje się miasto Chełmża oraz osiem gmin wiejskich z ośrodkami w Chełmży, Czernikowie, Lubiczu, Łubiance, Łysomicach, Obrowie, Wielkiej Nieszawce i Złejwsi Wielkiej. Są to więc tereny, należące w przyszłości do trzech graniczących ze sobą regionów historyczno – geograficznych: ziemi chełmińskiej, ziemi dobrzyńskiej i Kujaw, posiadających własną tożsamość kulturową i tradycję samorządową.
Jak do tej pory wspomniany powiat nie posiada jednak własnego herbu. Tymczasem na mocy art. 12, ust. 10 ustawy o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 r. (Dz. U. RP, Nr 91 poz. 578) samorząd powiatowy ma prawo do podjęcia uchwał w sprawie herbu i flagi powiatu, a także na mocy art. 1, ust. 2 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej z dnia 29 grudnia 1998 r. (Dz. U. RP, Nr 162 poz. 1126) posiada również prawo do używania pieczęci z własnym herbem.
Wchodząc więc naprzeciw zadaniom powierzonym samorządom powiatowym jedną z istotniejszych spraw związanych z wdrażaniem reformy ustrojowej kraju wydaje się obecnie opracowanie projektu herbu i flagi powiatu ziemskiego toruńskiego. Aby jednak taki projekt przygotować należy wziąć pod uwagę kilka istotnych warunków stawianych tego rodzaju projektom, które ze swej natury winny uwzględnić „wczoraj” i „dziś” lokalnych wspólnot:
• Po pierwsze projekt ten winien uwzględnić przeszłość historyczną ziem tworzących obecny powiat;
• Po drugie winien on uwzględnić staropolskie zasady tworzenia herbów ziemskich;
• Po trzecie musi on zachować zgodność z ogólnymi zasadami heraldyki;
• Po czwarte zaś winien on reprezentować poziom stylizacji ikonograficznej mieszczącej się w kanonach współczesnej estetyki.
1. Przynależność administracyjna terenów obecnego powiatu ziemskiego toruńskiego w przyszłości
W okresie monarchia pierwszych Piastów ludność terenu dzisiejszego powiatu toruńskiego przynależała administracyjnie do trzech kasztelanii: słońskiej, inowrocławskiej i chełmińskiej. W okresie rozbicia dzielnicowego (po 1138 r. ) zarówno ziemia dobrzyńska, ziemia chełmińska, jak i Kujawy wchodziły początkowo w skład dzielnicy mazowieckiej. Sytuacja polityczna tych terenów zmienia się jednak wkrótce po sprowadzeniu przez księcia Konrada Mazowieckiego rycerzy Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, czyli Zakonu Krzyżackiego. Pierwsi rycerze tego zakonu już w 1230 r. osiedlili się w dawnej Nieszawie (obecnie Mała Nieszawka) o po przekroczeniu Wisły – na terenie dzisiejszego Starego Torunia – założyli obronną osadę Toruń. Osada ta 1236 r. została przeniesiona na obecne, bardziej dogodne miejsca, gdzie wcześniej istniał gród i osada targowa a nazwie Postolsk (Postolsko). Stała się ona wkrótce najważniejszym centrum całego makroregionu. Dalszy podział ziem tworzących dzielnic mazowiecką nastąpił w 1233 r. , kiedy to książę Konrad Mazowiecki dopuścił do władzy dwóch swoich synów - Bolesława I, który otrzymał Mazowsza i Kazimierza I, który władał na Kujawach. Ostateczne uniezależnienie się Kujaw , ziemi dobrzyńskiej i mazowieckiej nastąpiło po śmierci Konrada Mazowieckiego (1247).
Z kolie w wyniku wojny trzynastoletniej, zgodnie z postanowieniami zawartego 19 października 1466 r. pokoju toruńskiego, tereny dzisiejszego powiatu toruńskiego, znalazły się w obrębie nowych województw: chełmińskiego oraz inowrocławskiego, a także traktowanej oddzielnie , ziemi dobrzyńskiej i w takich granicach przetrwały aż do rozbiorów. Trzy wieki dzielące podpisanie drugiego pokoju toruńskiego (1466) i traktatu rozbiorowego (1772) to okres względnej stabilizacji politycznej i rozbudowanej autonomii samorządów szlacheckich na tych terenach.
Upadek Rzeczpospolitej w XVIII w. doprowadził do poważnych zmian politycznych w zakresie przynależności administracyjnej opisywanych ziem. I tak w wyniku I rozbioru (1772) północna część dzisiejszego powiatu toruńskiego, bez Torunia i starostwa dybowskiego, a także bez ziemi dobrzyńskiej, została zagarnięta przez Prusy i podporządkowana Urzędowi Kamer i Domen w Kwidzynie. Już wówczas władze pruskie przystąpiły na tych terenach do wprowadzenia swego prawa i wzrostu ludności niemieckiej poprzez sprawdzanie kolonistów niemieckich z innych prowincji pruskich. Z kolei II rozbiór (1793) przesądził również o losie Torunia i terenów powiatu należących do ziemi dobrzyńskiej, które znalazły się w obrębie Królestwa Pruskiego, natomiast część terenu dzisiejszego gminy Wielka Nieszawka znalazła się w nowo utworzonej prowincji Prusy Południowe (Südpreussen). Natomiast po III rozbiorze (1795) tereny ziemi dobrzyńskiej położone w obrębie dzisiejszego powiatu toruńskiego znalazły się w granicach nowej prowincji – Prusy Nowowschodnie ( Neuostpreussen). Krótki epizod dziejowy w czasach Księstwa Warszawskiego (1807-1815) nie utrwalił na dłuższy czas polskości i jedności ziem obecnego powiatu toruńskiego. Wspomniany układ lokalny bowiem w wyniku ustaleń kongresu wiedeńskiego (1815) na nowo został podzielony, tym razem między Rosję i Prusy. Na ponad sto lat granicą dzielącą wspomniane tereny stała się rzeka Drwęca, a bardzo czytelnym symbolem tego podziału była wieś Lubicz, której część leżąca na prawym brzegu, zwana Lubiczem Dolnym, znalazła się w zaborze pruskim, tereny lewobrzeżne zaś, nazywane Lubiczem Dolnym, przyznano Rosji. Gdy więc w 1918 r. wschodnia część Lubicza, leżąca w Królestwie Polskim uzyskała niepodległość, to część zachodnia tej wsi pełną niepodległość uzyskała dopiero w 1920 r.
Po wprowadzeniu w życie postanowień kongresu wiedeńskiego, na mocy rozporządzenia władz Rejenci Kwidzyńskiej z 21 lutego 1818 r. został wyodrębniony powiat toruński, w obrębie którego znalazło się 67 majątków szlacheckich, 3 dominia (Brzezinka, Chełmża, Dybów) oraz 4 miasta :Chełmża , Kowalewo Pomorskie, Podgórz i Toruń. Kolejny podział administracyjny z 1887 r. spowodował, że z części wschodniej powiatu toruńskiego, a także z części powiatu grudziądzkiego został utworzony nowy powiat wąbrzeski. Zamierzano w ten sposób zmniejszyć przewagę ludności polskiej na tym terenie i zwiększyć tym samym szansę kandydatów ludności niemieckiej w wyborach do parlamentu i do władz samorządowych. Z kolei ziemia dobrzyńska znalazła się w obrębie królestwa Polskiego i wchodziła w skład województwa płockiego (od 1837 r. guberni płockiej). Natomiast południowe skrawki dzisiejszego powiatu toruńskiego zostały przyłączone do Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
Po odzyskaniu niepodległości i przyjęciu w 1920 r. pełnej władzy na tym terenie przez Polaków, na nowo przywrócono podział na województwa i powiaty, w wyniku, czego Toruń stał się stolicą województwa pomorskiego i został wyłoniony również powiat toruński. W 1933 r. powiat ten obejmował dwa miasta i 69 gmin.
Lata 1939-1945 to okres niespotykanej do tej pory w dziejach powiatu toruńskiego martyrologii ludności polskiej i żydowskiej. Celem tych działań była eksterminacja bądź całkowita germanizacja społeczeństwa zamieszkałego na tych terenach, które na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 25 października 1939 r. zostały wcielone do Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig-Westpreussen). Oprócz eksterminacji bezpośredniej wielu Polaków z terenu powiatu toruńskiego zostało wysiedlonych do Generalnego Gubernatorstwa, a na ich miejsce sprowadzono ludność niemiecką z Estonii, Łotwy, Gdańska i innych prowincji Rzeszy.
Po zakończeniu II wojny światowej tereny powiatu toruńskiego znalazły się w granicach województwa pomorskiego, ale od 1945 r. już nie ze stolicą w Toruniu, lecz w Bydgoszczy. Toruń zaś pozostał nadal stolicą powiatu, który przetrwał aż do czasów reformy administracyjnej z 1975 r., obejmując siedem gmin (Chełmża, Dobrzejewice, Lubisz, Łubianka, Łysomice, Rzęczkowo, Wielka Nieszawka). W latach 1975-1988 tereny byłego powiatu toruńskiego należały do województwa toruńskiego, granicząc z terenami województwa bydgoskiego i włocławskiego. Ostatnia reforma administracyjna kraju spowodowała, że od 1 stycznia 1999 r. sytuacja ta uległa kolejnej zmianie i z tym dniem na nowo został powołany powiat ziemski toruński, który znalazł się w granicach województwa kujawsko-pomorskiego.
2. Tradycje heraldyczne ziem obecnych powiatu toruńskiego
Historia terenów obecnego powiatu toruńskiego wskazuje, że tradycji heraldycznej dla tego powiatu należy szukać w heraldyce dawnych jego jednostek terytorialnych: ziemi i województwa chełmińskiego, ziemi dobrzyńskiej i Kujaw.
Ziemia chełmińska posiada w przeszłości dwa herby. Pierwszy z nich związany był z okresem krzyżackiego panowania na tym terenie, a został on opisany przez Jana Długosza w „Rocznikach czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego”. Autor relacjonując bitwę grunwaldzką (1410) zaznaczył, że rycerstwo ziemi chełmińskiej walczyło pod chorągwią, która miała w swoim herbie „fale wodne czerwone i białe, a nad nimi czarny krzyż”. Graficzną podobiznę zdobytej pod Grunwaldem chorągwi zawierającej ten herb-oraz innych chorągwi krzyżackich - Jan Długosz polecił w 1448 r. sporządzić malarzowi krakowskiemu Stanisławowi Durinkowi, po czym została ona wraz z opisem Długosza zamieszczona w „Banderia Prutenorum”. Po przyłączeniu tzw. Prus Królewskich do Królestwa Polskiego król Kazimierz Jagielończyk nadał nowy herb powstałemu wówczas województwu chełmińskiemu-tzw. orła mieczowego. Jego podobiznę znajdujemy między innymi na Bramie Stągiewnej w Gdańsku z ok. 1520 r. Bartosz Paprocki w „Herbach rycerstwa polskiego” zapisał, że księstwo pruskie „używa orła czarnego, podle którego szyi ręka z mieczem wyciągniona”. Natomiast Kasper Niesiecki w „Herbarzu polskim” pisze, że herb województwa chełmińskiego przedstawia „orła białego w polu czerwonym, o jednej głowie , na szyi ma koronę, z prawego skrzydła wyszła ręka człowieka zbrojna , która miecz goły trzyma wyniesiony, jakby do cięcia , skrzydła u niego rozciągnione i nogi”.
Gdy chodzi o herb ziemi dobrzyńskiej w okresie staropolskim, to należy zaznaczyć, że jest on jednym z najstarszych znanych polskich herbów ziemskich i przedstawia brodatą ludzką głowę z dwiema koronami: jedną na głowie, z której wyrastają dwa rogi oraz drugą, odwróconą na szyi. Wspomniany herb zachował się na zabytkach pochodzących z XIV w. i umieszczony jest między innymi na jednym ze zworników kolegiaty wiślickiej oraz antependium ołtarza głównego kościoła parafialnego w Stopnicy. Z kolei pisane źróła XV-wieczne, zarówno zachodnie (np. Sztokholmski Codex Bergshammar), jak i rodzime (np. Rękopis „Klejnotów” Długosza w bibliotece Arsenału w Paryżu, herbarz Ambrożego z Nysy) podają barwny opis tego herbu. Wspominają one o następujących elementach godła herbowego: brodatej głowie lub popiersiu człowieku sędziwego (Codex Bergshammar, Herbarz Ambrożego z Nysy, Herbarz Arsenalski), złotych koronach (Codex Bergshammar, Herbarz Ambrożego z Nysy) lub srebrnych (Herbarz Arsenalski) rogach wyrastających z korony na głowie, a także popiersiu przykrytym błękitną szatą (Herbarz arsenalski). Różnią się natomiast między sobą kolorem pola tarczy herbowej: Codex Bergshammar wspomina o polu czarnym, Jan Długosz w swoich „Rocznikach” przekazuje wiadomość o żółtym polu, natomiast Herbarz Ambrożego z Nysy i Herbarz Arsenalski wspomina o polu czerwonym. Natomiast w XVI-wiecznym dziale Bartosza Poprockiego pt. „Herby rycerstwa polskiego” znajdujemy jedynie wzmiankę, że herb ziemi dobrzyńskiej przedstawia „człowieczą głowę między dwiema koronami” bez podania barw godła herbowego i tarczy herbowej. W „Herbarze Polskim” Kaspra Niesieckiego zanotowano zaś, że „herb jej [tj. ziemi dobrzyńskiej L.Z.] głowa człowieka sędziwego w czerwonym polu, u której pod samą brodą, spodem jedna korona, a druga na głowie jej, z której dwa bawole rogi w górę wychodzą”, nie zaznaczono jednak ani barwy koron, ani owych bawolich rogów.
Podobnie starą tradycję heraldyczną, jak herb ziemi dobrzyńskiej, posiada też herb ziemi kujawskiej, którego geneza związana jest z trzema elementami wcześniejszego godła książąt kujawskich (XIII w.): orłem, lwem i koroną. W XV-wiecznym „Herbarzu Arsenalskim” odnotowano, że herb ziemi kujawskiej przedstawia tarczą w słup przedzieloną na dwa pola złote: po stronie prawej połuorzeł czerwony ze złotą koroną na głowie i językiem tejże barwy, po stronie lewej zaś połulew czarny ze złotą koroną na głowie i językiem czerwonym. Z kolei opisując w „Rocznikach” bitwę grunwaldzką Jan Długosz wspomina, że rycerstwo ziemi dobrzyńskiej posiada herb „na którym w jednej połowie było pół czarnego orła na żółtym polu, w drugiej połowa białego lwa na czerwonym polu z koronami na głowach”. Natomiast w XVI w. Bartosz Paprocki w swoim herbarzu zapisał, że „województwo kujawsko – brzeskie używa za herb orła czarnego połowicę, a lwa czarnego, grzbiety do siebie, o jednej koronie na żółtym polu”. Kasper Niesiecki zaś herb województwa brzesko – kujawskiego opisał następująco: „pół Orła białego i pół Lwa czarnego, grzbiety ich do siebie obrócone, głowy ich pod jedną koroną na złotym polu”.
Ukształtowana w okresie staropolskim tradycja heraldyczna terenów dzisiejszego powiatu toruńskiego uległa zmianom w okresie rozbiorów. W przypadku terenów przyłączonych do Prus Zachodnich herbem pozostał nadal orzeł mieczowy. Natomiast ziemia dobrzyńska po 1815 r. znalazła się w województwie płockim. Herb tego województwa przedstawiał na tarczy czerwonej dwudzielnej w słup w polu prawym czarnego orła zwróconego w prawo ze złotą literą P na owalnej tarczy czerwonej na piersi, w polu lewym zaś głowę króla w koronie na głowie, z której wychodzą rogi, na szyi zaś druga korona odwrócona do dołu. Nastąpiło w tym wypadku połączenie dawnego herbu województwa płockiego i ziemi dobrzyńskiej w jeden herb, który obowiązywał do 1869 r. tego bowiem roku Urząd Heroldii w Petersburgu opracował nowy herb, zatwierdzony przez cesarza Aleksandra II w dniu 25 lutego 1869 r., który przedstawiał w polu czerwonym dwie srebrne oblankowane baszty z bramami, między nimi dwa skrzyżowane klucze srebrne, nad którymi trzy skrzyżowane złote kłosy. Południowe skrawki obecnego powiatu toruńskiego przyłączone w 1815 r. do Wielkiego Księstwa Poznańskiego otrzymały nowy herb: na piersiach pruskiego orła dawny herb ziemski wielkopolski, czyli biały orzeł koronowany na czerwonym polu. Herb ten stał się później także herbem prowincji poznańskiej.
Ponieważ w okresie II Rzeczypospolitej, a także po 1945r. nie przewidywano tworzenia herbów powiatowych, dlatego w okresie tym nie opracowano herbu dla ówczesnego powiatu toruńskiego.
3. Herb powiatu ziemskiego toruńskiego
Przedstawiona krótko historia herbów ziem wchodzących obecnie w skład powiatu toruńskiego skłania do wniosku, że najwłaściwsze przy dzisiejszym przygotowaniu herbu powiatu toruńskiego wydaje się odwołanie do staropolskiej tradycji heraldycznej ziemi chełmińskiej, ziemi dobrzyńskiej i ziemi kujawskiej.
Dzisiejsza heraldyka samorządowa III Rzeczypospolitej nie może być jednak – co często podkreślają heraldycy – prostym powtórzeniem historycznych wyobrażeń dawnych herbów. Tym bardziej, że w różnych okresach wyobrażenia te ulegały zmianom. Nie byłoby przy tym najlepszym rozwiązaniem kierowanie się kryterium ilości gmin dawnych ziem wchodzących obecnie w skład powiatu przy eksponowaniu poszczególnych godeł herbowych ziemi chełmińskiej, dobrzyńskiej czy kujawskiej. Nie można też przejmować herbu siedziby powiatu, gdyż powiat jest organizmem odrębnym od jego stolicy, posiada własne władze i dlatego ani herb Torunia, ani herb Chełmży nie powinien być tożsamy z przygotowywanym projektem herbu powiatu ziemskiego toruńskiego. Niewłaściwe byłoby też przyjęcie kompozycji herbu polegającego na połączeniu w jednej tarczy herbów gmin z jego terenu. Wariant ten wydaje się niemożliwy do zrealizowania ze względów praktycznych. Po pierwsze większość gmin nie posiada jeszcze swoich herbów, a po drugie umieszczenie na jednej tarczy herbowej ośmiu elementów (godeł) herbowych – odpowiadających ilości gmin – spowodowałoby nieczytelność znaku herbowego.
Stąd pozostając wiernym dawnej tradycji heraldycznej, uwzględniając wyjątkowe położenie powiatu toruńskiego na styku trzech dawnych krain historycznych, dbając przy tym o czytelność herbu i jego oryginalną współczesną stylizację artystyczną, a przy tym biorąc pod uwagę przedstawione wyżej zastrzeżenia, proponuję dwa warianty herbu powiatu ziemskiego toruńskiego. Pierwszy z nich wyraża jedność terenów trzech dawnych ziem poprzez trójdzielną tarczę, jedną (wspólną) barwę pola oraz przeniesienie na tarczę najistotniejszych elementów herbowych ziemi chełmińskiej, dobrzyńskiej i kujawskiej. Drugi zaś wyraża specyfikę nowego powiatu ziemskiego toruńskiego poprzez stworzenie nowej figury heraldycznej, opartej w znacznym stopniu o elementy herbowe staropolskiej tradycji heraldycznej regionu (czarny orzeł – związki z szeroko rozumianym Pomorzem Nadwiślańskim, biały orzeł w koronie – jeden z elementów herbowych Kujaw, wskazujący na związki z białym orłem symbolem Królestwa Polskiego i głowa ludzka między dwiema koronami – specyficzny element heraldyczny dawnej ziemi dobrzyńskiej i przy tym jeden z najstarszych elementów heraldyki ziemskiej w Polsce).
Oba warianty herbu powiatu ziemskiego toruńskiego zgodnie z dzisiejszymi zwyczajami heraldycznymi winny być umieszczone w tarczy hiszpańskiej, zaokrąglonej od dołu w proporcjach 7:6 (wysokość do szerokości). Nie można jednak wykluczyć też możliwości zastosowania tzw. tarczy polskiej, która jest połączeniem tzw. tarczy późnogotyckiej i tarczy turniejowej.
Wariant I:
Herbem powiatu ziemskiego toruńskiego jest: w polu czerwonym trójdzielnym w rosochę, w górnej części brodata głowa ludzka z koroną złotą na głowie, z której wychodzą dwa złote rogi, z drugą odwróconą koroną złotą na szyi, w prawej pobocznicy (czyli w lewej części w rozumieniu patrzącego na herb) czarny orzeł z językiem złotym i koroną złotą na szyi oraz ręką zbrojną z mieczem wyrastającą z szyi (tzw. orzeł mieczowy), w lewej pobocznicy (czyli z prawej strony w rozumieniu patrzącego na herb) połuorzeł biały i połulew czarny ze złotą koroną na głowie.
Wariant II:
Herbem powiatu ziemskiego toruńskiego jest: w polu czerwonym orzeł czarno – biały zwrócony w prawo, z językiem złotym i ręką zbrojną z mieczem wyrastającą z szyi z prawej strony (czyli z lewej strony w rozumieniu patrzącego na herb) oraz złotą koroną na głowie, na piersi orła brodata głowa ludzka w złotej koronie na głownie, z której wychodzą rogi, tuż pod brodą zaś druga korona złota odwrócona do dołu.
Tekst uchwały Rady Powiatu poza opisem przyjętego wariantu herbu, winien zawierać też dwa przedstawienia herbu: barwne i tzw. szrafowane (czarno – białe), gdzie przedstawienie barw wyrażone jest przy pomocy kropek i kresek (zasady szrafowania: czyste pole – srebro; kratowane pole – czerń, pionowe kreski – czerwień, poziome kreski – błękit, pochyłe kreski – zieleń).
4. Flaga powiatu ziemskiego toruńskiego.
Poza własnym herbem samorządy powiatowe mają też prawo do posiadania tzw. weksyliów, czyli znaków rozpoznawczych wykonanych z tkaniny, barwionej według określonych zasad (flagi, chorągwie, sztandary). Najważniejsza rangą weksylium była chorągiew, która występowała w kilku egzemplarzach i była płatem materiału barwionym zgodnie z polem tarczy herbowej i malowanym lub aplikowanym na nim godłem herbowym. Natomiast flaga występowała w nieograniczonej ilości egzemplarzy i nie posiadała zwykle godła herbowego. Ponieważ jednak obowiązująca ustawa o samorządzie terytorialnym a dnia 5 czerwca 1998 r. nadaje powiatom prawo do używania flag, nie wzmiankując innych weksyliów, dlatego Komisja Heraldyczna zaleca, aby flagi powiatowe były flagami urzędowymi z herbem lub godłem powiatu, czyli w pewnym sensie były połączeniem tradycyjnej flagi i chorągwi. Winny one być zastrzeżone do wyłącznego użytku służbowego powiatowych władz samorządowych (winna ona być umieszczona przed lub na budynku stanowiącym siedzibę władz powiatu, ewentualnie w miejscu obrad lub przebywania tychże władz). W przypadku wywieszenia trzech flag: państwowej, wojewódzkiej i powiatowej, flagę państwową umieszcza się w środku, flagę wojewódzką po prawej stronie heraldycznej (czyli z perspektywy patrzącego po lewej jej stronie), a flagę powiatową po lewej stronie heraldycznej (czyli z perspektywy patrzącego po prawej jej stronie). W przypadku dwóch flag: państwowej lub wojewódzkiej i powiatowej, flagę państwową umieszcza się po prawej stronie heraldycznej od flagi powiatowej (czyli po lewej stronie w rozumieniu patrzącego). Gdy natomiast wywiesza się dwie flagi powiatowe, po prawej stronie heraldycznej umieszcza się flagę gospodarza, w przypadku trzech flag powiatowych, flaga gospodarza zajmuje miejsce środkowe, a w przypadku czterech flagę gospodarza umieszcza się jako pierwszą po prawej stronie heraldycznej.
Co prawda flaga jest znakiem dwustronnym, ale przy jej opisie uwzględnia się jedynie stronę główną. Jest nią strona określona z punktu widzenia patrzącego na flagę, gdy maszt jest po lewej jego stronie, a płat flagi powiewa w prawo. Przy czym herb powiatu lub godło herbowe winno być umieszczone w części flagi uznanej za najszczytniejszą, po obu stronach płata w ten sposób, aby się zwracał do drzewca. Nie wolno natomiast na fladze umieszczać żadnych napisów.
Ponieważ w przypadku powiatu ziemskiego toruńskiego zachowała się tradycja Jana Długosza przy opisie chorągwi walczącego pod Grunwaldem rycerstwa ziemi chełmińskiej, dlatego proponuję dwa warianty flagi. Na obu tych wersjach flagi w części środkowej (białej – odpowiadającej srebrnej barwie heraldycznej) winien być umieszczony jeden z wybranych przez Radę Powiatową herbów powiatu toruńskiego.
Wariant I:
Flaga powiatu ziemskiego toruńskiego ma postać płata składającego się z siedmiu fal wodnych czerwonych i białych, jednakowej szerokości, pionowo ustawionych. Na środkowej fali (białej) herb powiatu ziemskiego toruńskiego. Stosunek szerokości do długości płata flagi wynosi 5:8
Wariant II:
Flaga powiatu ziemskiego toruńskiego ma postać płata składającego się z pięciu niejednakowej szerokości pasów poziomych: białego, czerwonego, białego, czerwonego, białego w proporcjach: 1:5; 0,5:5, 2:5, 0,5:5, 1:5. Na środku płata umieszczony jest herb powiatu ziemskiego toruńskiego. Stosunek szerokości do długości płata flagi wynosi 5:8.
Leszek Zygner
Toruń – Berlin, lipiec 2000r.Treść strony
Metryka strony
Ilość odwiedzin obecnej strony: 17071
Ostatnia aktualizacja treści obecnej strony: 2019-07-25 09:34:59
